Ko‘pchilik biladigan bu odam haqida sirtdan eshitib yurgan yosh aktyor u bilan ro‘para kelishga qandaydir tortinardi. Shukur akadagi vazminlik qorishiq salobat uncha-muncha odamni dovdiratib qo‘yar, keng peshonasi, quyuq qoshlari, kulganda qisilib ketadigan ko‘zlaridan g‘ij-g‘ij ma'no yog‘ilib turardi. Teatrning yetakchi aktyorlari-Olim Xo‘jaev, Nabi Rahimov, Abror Hidoyatov, Sora Eshonto‘raeva teatr va rassomchilik san'ati (o‘sha vaqtda) institutidan bu yerga kelib-ketib yuradigan talabalarga yo‘l-yo‘riq ko‘rsatishar, ayrimlarini epizodik rollarga ham taklif qilishardi. Tengqurlari Gulchehra Jamilova, Hojiakbar Nurmatov, Muhammadjon So‘fixo‘jaev bu dargohga qanchalik ichki bir undov bilan intilsalar, Erkindagi xohish-istak ularnikidan o‘n chandon ziyodroq edi. Tomoshabinlar tiliga tushgan aktyorlarning sahnada o‘z «men»laridan chekinib, obrazning ham ichki, ham tashqi dunyosiga batamom kirishib ketishlarini ko‘rish kishini sehrlab qo‘yardi. - Qaerda o‘qiysan?-deb so‘rab qoldi bir kuni Shukur Burhonov unga teatr foyesida duch kelib qolgach.
Erkin u kishidan bunday savolni kutmagandi, ko‘pdan-ko‘p vaqtini shu yerda o‘tkazadigan talabalarning qaerda o‘qishlarini aktyor va aktrisalar bilishsa kerak, deb o‘ylardi. Shukur aka balki bila turib, Erkinni shunchaki sinab ko‘rmoqchi bo‘ldimi, bilolmadi.
- San'at institutida o‘qiyman!
- Durust, durust! Rol o‘ynashni o‘rganyapsanmi?
Erkin «ha» ma'nosida bosh irg‘agach, Shukur aka ichkariga kirib ketdi. Ana shu tanishuv sabab bo‘ldimi yoki uning epizodlardagi obrazlarini kuzatib yurgan ekanmi, Shukur aka o‘qishini oxirlatib qolgan andijonlik yigitni o‘ziga yaqin ola boshladi. Erkin teatrni, sahnani eng muqaddas dargoh deb biladigan bu kishi uni o‘z izidan ergashtirishga intilayotganini anglar va buni eng katta omad deb bilmoqda edi. Keyinchalik, 1968 yilda institutni tugatib, diplom qo‘liga tekkach, u ana shu dargohda Shukur Burhonovdek zabardast aktyor o‘zini quchoq ochib kutib olishga tayyor ekanligidan ko‘ngli to‘q edi. Erkin sahnaga chiqsa, hammayoq suv quygandek jim-jit bo‘lib qoladigan aktyorning izidan ketishni, unga o‘xshab bosh rollarni o‘ynashni xohlardi. Bunga faqat o‘z maylidan tashqari, Shukur Burhonovning qo‘llab-quvvatlashi ham suv va havodek darkorligini har daf'a his qilardi.
Oradan biror yillar o‘tib, yosh aktyorlar qatori Erkin Komilovga ham teatr ikkinchi uyga aylandi. Maqsud Shayxzodaning «Mirzo Ulug‘bek» tragediyasida bosh rol - Mirzo Ulug‘bekni o‘ynaydigan Shukur Burhonov bu sahna asaridagi salbiy obrazlardan biri-Abbosni ijro etishiga ko‘zi yetdi shekilli, rollar taqsimlanayotganda rejissyorga uning nomzodini tavsiya qildi. Erkin hali bunday yetakchi obrazlarni o‘ynab ko‘rmagani bois, sal hadiksiradi, bir jihati xursand ham bo‘ldi. Eplashga harakat qiladi, harqalay besh-olti yildan beri bu yerning past-balandini ko‘rib kelyapti, kichkina obrazlarni ijro etib ko‘rgan-ku?!
Spektakl repetitsiyasi boshlanib ketdi. Sahna dekoratsiyasi, aktyorlarning baqir-chaqiri, rejissyorning asabiylashishi, xullas, har kuni bir xil manzara. Qanday bo‘lmasin, spektakl tomoshabinga tugal asar sifatida tortiq etilishi kerak edi.
- Men Shukur Burhon emasman, Mirzo Ulug‘bekman, ko‘rqmasdan uraver! - derdi ba'zan repetitsiya jarayonida Shukur aka uning Abbos roliga qay darajada kirisha olgan-olmayotganini sinchkovlik bilan kuzatganday. Ayni paytda u Abbosning qo‘li titrayaptimi, yo‘qmi, shunga ko‘z qiri bilan razm solardi. Bu eng ta'sirli ko‘rinish bo‘lib, Abbos qo‘llari titragan holatda pichoqni Ulug‘bekka o‘qtaladi. Tragediyada Abbosning Ulug‘bekka pichoq ko‘tarib, uni o‘ldiradigan joyi shunday yakun topadi.
- Sen hali ham tirikmisan, haromi, xobis! - deydi Ulug‘bek.
- Ha, hali ham tirikman, toki ko‘ray o‘limingni!- deydi uning g‘animi Abbos.
Mal'unlar niyatiga yetishadi, Mirzo Ulug‘bekning hayotiga qasd qilinadi. Spektakl har tomonlama mukammal holga kelgach, tomoshabinlar hukmiga havola qilindi. Bosh va yordamchi rollarni repetitsiya jarayonida o‘ynayverib pishitgan aktyorlarga har kuni olqish yog‘ildi. Tragediya to‘xtovsiz sahnaga qo‘yilib turdi. Erkin Komilov yuragidan tobora mustahkam joy olib borayotgan ustoz Shukur Burhonovga ana shu spektakldan so‘ng xuddi ota-boladek yaqin bo‘lib qolganini sezdi. Teatr jamoasi ba'zan viloyatlarga gastrol uyushtirar, dekoratsiya uchun kerakli ashqol-dashqollar mashinaga ortilar, tomosha qo‘yadigan poytaxtlik mehmonlarni hamma joyda samimiyat bilan qarshi olishardi. Bunday kezlarda Shukur aka Erkin Komilovni bir qadam ham yonidan jildirmay doimo qavatida olib yurar, shu darajada yaqinligidan o‘zining shaxsiy yumushlarini aytishdan ham istihola qilmasdi. Uncha-muncha tanilib kelayotgan aktyor tragik rollardan tashqari komik obrazlarga ham taklif qilinar, muvaffaqiyatli chiqqan ishlarini teatrning «manaman» degan aktyorlari qatorida ustoz Shukur Burhonov ham ko‘rib, kuzatib va kezi kelsa, rag‘batlantirib turardi.
Добавлено (03.03.2009, 20:56)
---------------------------------------------
1971 yilda Ukrainaning Dovjenko nomidagi studiyasi bilan hamkorlikda «Yulduz shu'lasi» badiiy filmi ishlanadigan bo‘ldi. Eskadron komandiri Ergash Sobirov obraziga proba berish uchun bir emas, o‘n ikki kishi tanlandi va ular orasidan Erkin Komilov saralab olindi. Oradan ko‘p o‘tmay Ukraina kinostudiyasidan uning nomiga telegramma keldi. Ustoz-shogird Farg‘onada gastrolda edi. Erkin Farg‘onadan qaytib, telegramma bilan teatr direktori Iskandar akaning oldiga kirdi. Afsuski, u kishining aralashuvi bilan ham Toshkent aeroportidan Ukrainaga bilet topilmadi. Shunda Erkin Farg‘onada qolgan Shukur akaga murojaat qilishga majbur bo‘ldi. Shogird o‘shanda bu kishi haqida hamma bilishini, hurmat qilishini bildi. Toshkent aeroportidan Shukur akaning iltimosiga muvofiq, Kievga chipta topildi va ustoz yana Farg‘onaga uchib ketdi. Xayrlasha turib:
- Xoxollarga o‘zbeklarning kimligini ko‘rsatib qo‘y! - deb tayinladi.
«Yulduz shu'lasi» filmi o‘zbek va ukrain kinoijodkorlari hamkorligida ishlangan film sifatida ancha vaqtgacha kinoekranlardan tushmadi. Kinodagi rol bilan teatrda yaratiladigan obraz jinday farqlanadi. Kinoda o‘ynagan roling bir umrlik bo‘lib qoladi, sahnadagisi esa bugun o‘ynasang bugun, ertaga o‘ynasang ertaga tomoshabinning ko‘z o‘ngida muhrlanadi. Erkin o‘z fe'l-atvoriga ko‘ra, jiddiy kishi bo‘lganligi bois, ko‘proq dramatik rollarni yaratishga kirishib ketdi. Teatr sahnasidan tashqari, ba'zan uni televidenie ijodkorlari ham videospektakllarga taklif qilishardi. «Girdob» (O‘ktam Usmonov asari)dagi yosh olim Aziz Qosimov, «Abadiyat qonuni» (Nodar Dumbadze asari)dagi yozuvchi Bachana Ramishvili, "Qaroqchilar"dagi Karl Moor, "Beruniy"dagi Ibn Sino, "Oltin devor"dagi Holichbek obrazlari bilan u tomoshabinlar qalbini zabt eta oldi ayni paytda yaratgan qahramonlari tufayli Shukur Burhonovdek zabardast aktyorlar e'tirofiga sazovor bo‘ldi. U kishi bilan birga o‘ynaladigan sahna ko‘rinishlarida esa Erkin Komilov har lahzada o‘zining nutqiyu imo-ishorasi, eng nozik xatti-harakatlarga ham e'tibor berishini sezardi. «Boy ila xizmatchi» dramasida Shukur akaga Solih boy, Erkin Komilovga esa o‘ofir obrazi berildi. Teatrdagi repetitsiya bilan kifoyalanib bo‘lmasdi, obrazning ichiga kirish, tomoshabinga haqiqiy boy va uning qaroli, ya'ni xizmatkori sifatida ko‘rinish uchun uyda ham ijod qilishlariga to‘g‘ri kelgan. Dramada «Chaqirdingizmi, boy ota?» deb boshlanuvchi sahna ko‘rinishi bor. Solihboy - Shukur Burhonov kresloda kerilib o‘tiradi, eshikdan mushukdek muloyim qiyofada o‘ofir - Erkin Komilov kirib keladi. Haligi so‘zni harchand o‘xshatib aytmasin, Solihboy qo‘lini ko‘tarib, «o‘xshamadi» degan ma'noda uni eshikdan chiqarib yuboraverdi. Eshik ortida Jamila obrazini talqin etayotgan Gulchehra Jamilova ham xunobi oshgandan-oshyapti.
Добавлено (03.03.2009, 20:56)
---------------------------------------------
- Nega hadeb qaytaraveradi, axir bitta shu ko‘rinishni o‘ynaymiz deb bir haftadan beri jonimiz xalak! - deb norozi bo‘ldi aktrisa.
- Shuni ayting! - deb ma'qullaydi uning gapini «o‘ofir».
Oxiri ularning sabr kosalari to‘ldi, Solihboyga yuzlanib, rad etishining sababini so‘rashga jur'at topdilar.
- Oyog‘ing holatga kirolmayapti, Erkin! o‘ofir qadamini dadil tashlamaydi, sudralib bosadi! - dedi ustoz. Aftidan, u kishi o‘ofirning o‘z xatosini o‘zi ilg‘ab bajaradigan daqiqani asabiylashib kutgan ekan. Baxtga qarshi, aktyor bu jihatiga e'tibor bermabdi, mulzam bo‘lib qoldi. Shundan so‘nggina "o‘ofir" boyning huzuriga qadamini zo‘r-bazo‘r bosib kirdi va sahna ko‘rinishi repetitsiyasiga nuqta qo‘yildi.
... Bu dunyoning bevafoligini o‘lim otlig‘ musibatga duch kelganingda har qachongidan chuqurroq anglar ekansan. Shukur Burhon olamdan o‘tdi. Shaxsiy hayotida ro‘y bergan ketma-ket ko‘ngilsizliklar, teatr va kino san'atida yaratgan obrazlari dunyosiga ko‘milib, his-hayajonga berilish, yig‘lash, nafratlanish, asabiylashish, baqiriq-chaqiriqlar, shubhasiz, aktyorning yuragiga, yuragidan ko‘chib ruhiyatiga salbiy ta'sir qilmay iloji yo‘q edi. «Shoh Edip»da unga shifokorlar Shoh Edip obrazini o‘ynash mumkin emas, deyishlariga qaramay, aktyor sahnani tark etolmadi.
Naqadar achchiq haqiqat bo‘lmasin, o‘lim o‘zining haqligini ko‘rsatdi. 77 yoshdagi teatrning ustunlaridan biri yo‘qlik dunyosiga bosh olib ketdi, ammo uning izlari, izlaridan ketayotgan shogirdlari qoldi. Aktyorning tobuti teatrdan ko‘tarildi. Uni so‘nggi manzilga kuzatib quyuvchilar orasida borayotgan shogirdi Erkin Komilovning ko‘zlari jiqqa yoshga to‘lgan.
U har tong ulug‘ siymolar nafasi va ruhi kezinib yurgan teatr binosiga kirib borar ekan, bu sohaga endigina qadam qo‘ygan yosh aktyorlar o‘ziga havas bilan boqishlarini his qiladi. Bundan salkam qirq yil muqaddam uning o‘zi ham rahmatli Shukur Burhonovga, Nabi Rahimovga, Olim Xo‘jaev va Sora Eshonto‘raevaga xuddi shunday havas bilan qaragan, ta'bir joiz bo‘lsa, ularning izidan ketishni, ularday bo‘lishni orzu qilgan. Hayotdagi buzilmas qonuniyat shunday: avlodlar ketidan avlodlar yuradi, urf-odat va an'analar qanday bo‘lsa shundayligicha davom etadi.
Ma'lumot ziyouz.com saytidan olindi.
